modelvergelijk Ural M72 1940-1956

 
Het napluizen van de verschillende modellen in de voormalige Sovjet Unie is haast een ondoenlijke zaak. Maar ik probeer hier toch wat overzicht te geven. Jaartallen zijn bij benadering en ook de modelnamen moeten met een korreltje zout worden genomen. Aanvullingen en verbeteringen zijn welkom.

De omstandigheden waaronder de eerste motoren tussen 1941 en 1945 zijn ontstaan zijn nogal chaotisch. Dat kwam natuurlijk door de oorlogsomstandigheden en een aantal verhuizingen. Toen eenmaal besloten was om naar Irbit te gaan was dat gemakkelijker gezegd dan gedaan. De eerste jaren ontbraken nog veel productiemachines, die waren soms ergens anders terecht gekomen. Geschoold personeel was er amper. Gezonde mannen werden naar het front gestuurd waardoor er mannen en vrouwen in de fabriek stonden die geen technische opleiding hadden genoten. Wat later is er een eigen technische opleiding opgezet in de fabriek waardoor het mogelijk werd beter en sneller te produceren. De productieaantallen die voorgeschreven werden zijn nooit gehaald. Door materiaalgebrek werd er veel geimproviseerd waardoor maar weinig motoren helemaal gelijk waren. Het is dus eigenlijk niet te zeggen hoe een originele M72 er oorspronkelijk uitzag en dat is aan de foto's uit die begintijd goed te zien. We zien verschillende spatborden en zijspannen. De eerste echte verbeteringen aan het model kwamen pas na 1945. Maar je moet altijd in je achterhoofd houden dat ze al die tijd op de weg zijn gebleven met plakband en ijzerdraad.

De M72 werd op verschillende locaties geproduceerd. We herkennen ze soms aan het voorspatbord en het achterspatbord voor zover ze nog origineel zijn. Op foto's van de oorspronkelijke BMW R71 zie ik twee verschillende uitvoeringen. Een plat en een diep model. Verder zien we bij de M72 een spatbord met recht stuk aan de voorkant en een gewoon glad spatbord. Soms zit de voorste bevestigingsbeugel onder het spatbord maar soms ook eroverheen. Allemaal met de onderste beugel die je als standaard kunt gebruiken om het voorwiel te demonteren. Die beugel verdween na 1945-46 toen er verbeteringen werden doorgevoerd en het spatbord omhoog werd geplaatst. Algemeen wordt aangenomen dat toen ook de verstevigings driehoeken in het achterframe kwamen. De allereerste modellen hadden een Bosch (kopie?) ontsteking.

Tot ongeveer 1945 had het achterspatbord een horizontale bevestigingsbeugel die naar de bovenkant van de plunjer liep, precies zoals de R71 dat had. Na 1945 (?) kwam er een lange beugel vanaf de onderkant van de plunjer naar het achterlicht. Handig om het spul uit de modder te trekken. De vroege modellen hadden een duozadel met een andere ophanging waardoor het achterspatbord iets smaller is onder het bagagerekje.

Wat verder opvalt is het model van de zijspan. Er zijn er drie. Een met en een zonder (torsie)vering. En een model met de beugel over het spatbord. Zij werden door elkaar gebruikt. Hier in het westen spreekt men van het eerste model (beugel over het spatbord) en het tweede model. Dat is waarschijnlijk niet juist. De zijspannen kwamen allemaal uit de GAZ fabriek wordt gezegd.

Een motor een typenaam geven was iets dat in de USSR gewoon niet gedaan werd. Het is meer een projectnaam. In principe werd de plaats van de fabriek genoemd maar dat is lastig als de motor uit zes verschillende fabrieken komt. Als er na aanvang van de jaren vijftig een ander (verbeterde) model kwam of een modelwijzinging dan werd dat niet meteen doorgevoerd. Vernieuwingen werden gewoon tijdens de productie ingevoerd nadat de oude magazijnvoorraad eerst opgemaakt was. Omdat veel onderdelen uitwisselbaar zijn is bijna geen enkele motor nog origineel. Sinds die tijd was het flink improviseren om alles rijdend te houden en is er veel gesleuteld in het voormalige Oostblok met gebruik van alles wat voorhanden was.

We spreken meestal over Russische motoren maar dat klopt niet helemaal meer. De Dnepr werd in Kiev gebouwd en dat ligt in de Oekraïne weten we inmiddels allemaal wel. We onderscheiden voor het gemak maar de merken Ural (Irbit) en Dnepr (Kiev). De M-72 is strikt genomen dus geen Ural maar werd wel gebouwd in de fabriek waar later de Ural vandaan kwam. De merknamen Ural en Dnepr kwamen pas na 1954 in zwang omdat er toen pas aan particulieren werd geleverd. De M-72 werd dus zowel bij Ural als bij Dnepr geproduceerd maar de militaire modellen alleen bij Dnepr na 1950 omdat Irbit overstapte op kopkleppers. De eerste fabriek van de M-72 stond in Moscow vandaar dus de M. Later was dat niet meer van toepassing. Nummer 72 komt na 71 en dat was het typenummer van de BMW R71 waar de M-72 een directe kopie van is.

Over het frame is nogal wat discussie. De allereerste modellen hadden geen horizontale frambuis tussen het balhoofd en onder het zadel zoals bij de BMW wordt gezegd. Ook de gebogen vertikale strip/buis onder het zadel naar de middenbok ontbrak. Althans dat wordt beweerd. Tot nu toe heb ik daar nog geen enkel voorbeeld van gezien behalve dan als het een BMW frame was. Je kunt dat ook moeilijk op foto's herkennen omdat de tank er overheen zit. Waarschijnlijk werd dus al vroeg besloten het frame te verstevigen. Op de weinige productiefoto's staan alleen maar frames met de horizontale buis.
 
Een voorbeeld van de eerste uitvoering voor zover mij bekend. Duidelijk is het dichte voorspatbord en de horizontale beugel in het achterspatbord vanaf het achterlicht naar de bovenkant van de plunjervering. Verder een strak recht kapje boven op de plunjervering. Dit lijkt nog het meest op een regelrechte BMW R71 kopie. Op de foto heeft hij ook een kleine schakelpook maar de accu zit aan de zijkant. Niet goed te zien is de achterzadelophanging.
 
Een afbeelding uit een Russisch motorboek uit 1941 met ondertitel M72. Is echter duidelijk een BMW R71 tekening. Het origineel. Strak kapje op de plunjervering en een diep spatbord. Ook geen versteviging op het cardanhuis te zien. Die kwam later op de M72. Nog later kwamen er twee op de Chang-Jiang.
 
Plaatje van een spatbord van een BMW R71. Dit is het diepe model. Hieronder staat een foto van het platte model.
 
Plaatjes uit een manual gedateerd 1954 en waarschijnlijk gewoon een kopie van de originele manual. Lijkt op een spatbord van de BMW maar wel in de Ural Manual.  Plaatje lijkt een kopie uit de manual van BMW uit 1939. De spatbordbeugel loopt binnendoor aan de voorkant en er kan een kenteken op gemonteerd worden.
 
Stil uit een video van de overwinningsparade voor Lenin op het Rode Plein in Moskou gedateerd 1945. Afwijkend voorspatbord dat aan de voor/bovenkant plat is. De beugel zit ook over het spatbord geklonken. Onderkant spatbord lijkt op die van de R71(?).
 
Hetzelfde voorspatbord dat aan de voor/bovenkant plat is de beugel zit ook over het spatbord geklonken of met bouten of klinknagels vastgezet. "Vroeg" model zijspan door de beugel over het spatbord.
 
Plaatje uit een ongedateerde manual.  Voorspatbord is een strak model en de onderste beugel is geklonken. De onderste spatbordbeugel kan gebruikt worden als standaard om het voorwiel te verwisselen.  Strak bovendste kapje op de plunjervering. Nog geen ingelaste framedriehoekjes achter. Benzinetank lijkt ook veel groter nu.
 
Plaatje uit de manual gedateerd 1954. Voorspatbord is een recht, strak en rond model. De bovendste beugel is geklonken en loopt over het spatbord. Onderste beugel kan gebruikt worden als standaard om het voorwiel te verwisselen. Strak kapje op de plunjervering.  Geen ingelaste framedriehoekjes achter. Lijkt dus meer een model van voor 45.
 
"Eerste" model zijspan met voorspatbord zoals hierboven. De bovendste beugel is geklonken en loopt nu binnen het spatbord.
 
Zelfde model voorspatbord maar nu is de achterste spatbordsteun langer geworden en aan de onderste bout van de plunjevering vastgemaakt. Strak kapje op de plunjervering. Zwarte koplamp. Gelaste framedriehoekjes achter. Duidelijk een model van na 45.
 
Plaat van het strakke model voorspatbord met wielstandaard en een binnendoor lopende steun.
 
Dezelfde achterspatbordsteun maar nu een hoog gemonteerd voorspatbord. Deze uitvoering heeft nog een losse beugel extra over het spatbord. Kapje met velsrand op de plunjervering en zwarte koplamp. Gelaste framedriehoekjes achter. Die extra beugel komt veel voor op modellen uit Polen. Dat hoge spatbord moet eind jaren veertig zijn ingevoerd.
 
Op deze tekening uit de M72 manual van 1941 is het achterspatbord te zien met horizontale bevestiging. Kapje zonder velsrand op de plunjervering (nr.212). Zonder gelaste frame driehoekjes achter. Typeplaatje op het balhoofd (156). Met vertikale framebuis. Mijn vermoeden is dat die framebuis er vanaf het begin dus al op zit.
 
Op deze tekening uit de manual van BMW R71, is het frame te zien zonder horizontale en vertikale extra buizen die in de M72 kwamen. Geen gelaste framedriehoekjes nog achter. Typeplaatje op het balhoofd. Zo zou dus het eerste frame van de M72 er uit moeten zien. De BMW had ook geen verstevigingen bij de montagelippen van de standaard. M72 wel.
 
Plaatje uit een vroege Ural manual maar is eigenlijk een kopie van de manual van BMW uit 1939. We kunnen dus gerust concluderen dat de eerste spatborden kopieën waren van de BMW modellen. Wanneer die beugel tussen de onderkant van de plunjer en het achterspatbord is gekomen is mij niet bekend maar waarschijnlijk eind jaren veertig.
 
Onderstaande foto's heb ik van het internet geplukt en zijn louter en alleen als referentie bedoelt voor diegene die een M72 aan het restaureren zijn of dat willen gaan doen. Eerste foto hieronder is een gerestaureerd model dat er behoorljk origineel uitziet. Alleen de badges op de tank zijn een aardige modernisering geloof ik. Goed te zien zijn beide BMW klonen spatborden en de tank lijkt iets kleiner maar niet zo plat als die van BMW. Ook de aluminium ringen (montageringen voor de veren in de voorvork) zijn nog niet van ijzer. Ook het luchtfilter en schakelpook (zonder hielstuk) zijn des BMW's. Intern is er natuurlijk wel wat aangepast in de loop van de productie maar dat is niet op de foto's te zien.
 
 
Dit zijn zeer waarschijnlijk de eerste platen van een in Moskou gemaakte complete motorfiets. Hierop zijn toch wat leuke dingen te herkennen. Natuurlijk BMW kloon spatborden maar ook de accu die achter de linkervoet van de bestuurder zit. Wel opvallend is het "tweede" model zijspan. De vraag is dan: is het wel een tweede type? Of zijn beide modellen gelijk in gebruik geraakt. Ook de plaatsing van een nummerbord op het spatbord is alleen zichtbaar bij zeer vroege modellen. De foto hieronder kent iedereen wel.
 
 
 
 
 
 
Interessant is weer de combinatie van het eerste model zjspan maar nu met en vreemde platte voorspatbord. Helemaal onderaan de pagina staat een foto uit Korea met hetzelfde spatbord.
 
Diverse bronnen melden op internet dat dit de eerste partij motoren is die in Moskou zijn gemaakt. Zijn toch alweer twee typen spatborden te herkennen. Foto hieronder is van dezelfde parade. Andere bronnen melden 1945, een overwinningparade. Aan de gedeukte zijspannen te zien lijkt het laatste wat waarschijnlijker.
 
 
 
 
 
 
Dit lijkt een gerestaureerd exemplaar alleen de biezen op het zijspan snap ik dan weer niet. Wel met het eerste (BMW) spatbord en canvas tas..
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hier zijn goed twee verschillende voorspatborden te zien. Het dichte BMW spatbord links en de eerste motor heeft er een met een flap onderaan. Dit moet een partij vroege zijn omdat helemaal links nog net het achterspatbord te zien is met de vroege beugels er op. Opvallend zijn ook de canvas of leren tassen. De stalen kwamen zeker later. Foto hieronder een vroeg voorbeeld van beeldmanipulatie. De wolken en vliegtuigen ztaan er wat vreemd op.
 
 
Bovenstaande M72 staat in een museum, ik dacht in Moskou. Of dit een gerestaureerd model is weet ik niet. Met witte bastrepen op de banden zal het wel een parademotor zijn geweest.
 
De laatste series zijn in ieder geval te herkennen aan het hoog gemonteerde spatbord. In ieder geval hadden alle in Kiev geproduceerde M72's dit hoge spatbord. Zijn dus eigenlijk Dneprs.
 
Twee foto's uit Korea (1950-1953) volgens de sites waar ik ze vond. Op de linker is goed te zien dat ze gebruik maakten van het eerste model zijspan met de beugel over het wiel. Wel een laag voorspatbord. Dit conflikt zou een van de de redenen zijn geweest dat Rusland zijn hele productielijn in 1957 naar China verhuisde en daar de Chang-Jiang ging produceren. China had motoren nodig. Op de foto hieronder staat een erg vroege M72 met een zijspan van het tweede model. Lijkt mij eerder een foto uit Vietnam (1955-1975) maar ik kan mij vergissen.
 
 
Bens Bikes pages about the one and only (Ural) M72. This website is a fansite and is not in any way affiliated with the Ural and Dnepr Company. The names M72, Ural, Dnepr and pictures are only used for reference. This is a private, non-commercial homepage, not associated with Ural nor Dnepr. All other brand names or trademarks, or registered trademarks used in this site are the property of their respective holders. All information on this site only for personal and non-commercial use. You first have to ask permission to use something. We take no resposebility for non-correct information. If you find a picture that is yours, then please let us know and we will remove it. (c) 2018 Condorclub Holland and Bens Bikes.
 
This site is designed and made by Ben van Helden copyright on all pages, update 12-11-2023